Geleneksel tarımın sınırlamalarına alternatif olarak dünyada ve Türkiye’de topraksız tarım giderek daha fazla ilgi görüyor. Toprak kullanmadan, genellikle hidroponik sistemlerle bitki yetiştirmek; daha az su tüketimi, yıl boyu üretim ve şehir ortamında tarım yapabilme gibi avantajlar sağlıyor. Bu alandaki başarılı projeler yatırımcılar için yol gösterici oluyor. Aşağıda, hem dünya genelinde hem de Türkiye’de topraksız tarım alanında öne çıkan dört güncel projeyi örnekleriyle ele alıyoruz.
Farminova (Antalya, Türkiye) – Dünyada ve Türkiye’de Topraksız Tarım İçin Örnek Bir Proje
Dünyada ve Türkiye’de topraksız tarım alanından bir örnek: Farminova dikey tarım tesisinin iç görünümü. Antalya’da bulunan Farminova, Avrupa’nın en büyük ve Türkiye’nin ilk bitki fabrikası olma özelliğini taşıyor Cantek Grup tarafından Antalya Organize Sanayi Bölgesi’nde kurulan tesis, 2,5 milyon avroluk Ar-Ge yatırımıyla hayata geçirildi. Farminova, kapalı bir alanda güneş ışığı ve toprak kullanmadan yapay ışık ile hidroponik sistemle yeşillikler yetiştiriyor. Üstelik geleneksel tarıma göre %95 daha az su kullanıyor. Yapay zekâ destekli, tamamen yerli teknolojiler sayesinde marul, roka, ıspanak, reyhan gibi yapraklı bitkiler yılın 365 günü pestisit kullanılmadan üretilebiliyor. Farminova, ölçeği ve verimliliğiyle topraksız tarım alanında yenilikçi bir model sunuyor. Şirket, bu modeli küresel yatırımcılara da açarak sürdürülebilir tarımda yeni bir dönem başlatmayı hedefliyor.
Plant Factory (İstanbul, Türkiye) – Alışveriş Merkezinde Dikey Tarım
İstanbul’daki İstinyePark AVM içerisinde kurulan Plant Factory dikey çiftliği, Türkiye’de bir alışveriş merkezinde hayata geçirilen ilk endüstriyel topraksız tarım projesidir. Alışveriş merkezinin -5’inci katında, 1.500 metrekarelik alanda kurulan bu dikey tarım tesisi, yılda yaklaşık 900.000 adet ürün yetiştirme kapasitesine sahip olup günde 2.500 adet hasat gerçekleştiriyor. Marul, kale, fesleğen, kişniş gibi çeşitli yapraklı yeşillikler tamamen kontrol edilen bir ortamda, şirketin 7 yıllık Ar-Ge çalışmalarıyla geliştirdiği yerli teknoloji kullanılarak yetiştiriliyor. Üretilen ürünler, alışveriş merkezindeki restoranlara taze olarak sunulurken, MacroCenter gibi seçkin marketlerde ve Taze Direkt gibi çevrimiçi platformlarda da satışa çıkıyor. Tarım ve Orman Bakanı’nın da katıldığı açılış etkinliği, bu projenin şehir içinde sürdürülebilir tarım için taşıdığı önemi vurguluyor. Plant Factory’nin alışveriş merkezi içindeki dikey çiftliği, kentsel alanlarda tarımın mümkün olabileceğini göstererek yatırımcılara yeni bir iş modeli örneği sunuyor.
Emirates – Bustanica (Dubai, BAE) – Dünyanın En Büyük Dikey Çiftliği
Dubai’deki Bustanica dikey çiftliğinde LED ışıkları altındaki yetiştirme rafları. Birleşik Arap Emirlikleri’nde Dubai’de kurulan Bustanica dikey çiftliği, ölçeği ve teknolojisiyle dünyadaki en dikkat çekici topraksız tarım projelerinden biri. Emirates Flight Catering ile Crop One ortaklığında 40 milyon ABD doları yatırımla hayata geçirilen tesis, Dubai World Central’da 330.000 ft² (yaklaşık 30.600 m²) kapalı alanda faaliyet gösteriyor. Bu dev çiftlikte yılda 1 milyon kg’dan fazla yapraklı yeşillik üretiliyor (günlük yaklaşık 3 ton) ve geleneksel tarıma kıyasla %95 daha az su kullanılıyor. Kapalı devre hidroponik sistemde su buharı geri kazanılarak yıllık 250 milyon litre su tasarrufu sağlanıyor. Çiftlik, makine öğrenimi ve yapay zekâ destekli gelişmiş otomasyon sistemleriyle yönetiliyor; bünyesinde ziraat mühendisleri, bitki bilimciler ve uzman teknikerlerden oluşan bir ekip bulunuyor. 2022 yılında üretime başlayan Bustanica, ürünlerini Emirates Havayolları’nın uçuş yemeklerinde kullanmanın yanı sıra Spinney’s ve Carrefour gibi yerel süpermarketlerde de tüketicilere ulaştırıyor. Çöl ikliminde kesintisiz üretim yapabilen bu tesis, Körfez bölgesinde gıda güvenliğini artırmaya yönelik inovatif bir yatırım olarak öne çıkıyor.
Spread – Techno Farm Keihanna (Kyoto, Japonya) – Otomasyonla Yüksek Verim
Japonya’nın Kyoto kenti yakınlarındaki Spread Techno Farm Keihanna, tam otomasyonlu yapısıyla büyük ölçekli topraksız tarımın başarılı bir örneğini sunuyor. 2018’de faaliyete geçen tesis, günde 30.000 baş marul (yaklaşık 3 ton) üretim kapasitesine ulaştı ve %99 operasyonel verimlilikle çalışarak dünya çapında eşi görülmemiş bir üretim istikrarı yakaladı. Spread şirketinin geliştirdiği ileri otomasyon sistemleri sayesinde ekim, bakım ve hasat süreçlerinin büyük kısmı robotlar ve IoT tabanlı cihazlar tarafından gerçekleştiriliyor. Bu durum, iş gücü maliyetlerini %50 oranında azaltıyor ve suyun %98’inin tekrar kullanılmasını mümkün kılıyor. Aynı zamanda kontrollü çevre koşulları ve özel LED aydınlatma teknolojisi kullanılarak enerji tasarrufu sağlanıyor. Spread’in daha önceki Kameoka tesisinin, dünyada kârlılığa ulaşan ilk dikey çiftliklerden biri olması, Techno Farm Keihanna projesinin de ticari sürdürülebilirlik açısından önemini ortaya koyuyor. Yüksek kapasitede kesintisiz üretimi mümkün kılan bu Japonya merkezli proje, dikey tarımın geleneksel tarımla rekabet edebilecek ölçekte uygulanabileceğini kanıtlayarak global ölçekte yatırımcılara cesaret veriyor.
Sonuç
Sonuç olarak, dünyada ve Türkiye’de topraksız tarım alanında hayata geçen bu dört proje tarım sektöründe teknolojinin nasıl dönüştürücü bir rol oynayabileceğini gösteriyor. Farklı coğrafyalarda ve ölçeklerde uygulanmalarına rağmen hepsi verimlilik, kaynak tasarrufu ve sürdürülebilirlik açısından dikkat çekici sonuçlar elde etti. Bu örnekler, gıda üretiminin geleceğinde topraksız tarımın önemli bir yer tutacağını ve doğru planlama ile yatırımla başarılı olunabileceğini ortaya koyuyor. Yatırımcılar için hem Türkiye’de hem de dünyada topraksız tarım, inovatif ve gelecek vadeden bir alan olarak öne çıkıyor.
Daha fazla bilgi için FAO (Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü) tarafından hazırlanmış. Kentsel Gıda Gündemi sayfasını inceleyebilirsiniz.
Topraksız tarım modelinin incelikleri için Şehir Merkezlerinde Tarım Mümkün: Yeni Nesil Üretim Modeli yazımızı ziyaret edebilirsiniz.
Kaynak: